বিশ্বৰ অন্যতম ধনী দেশ ব্ৰিটেইনত দশক দশক ধৰি সৰ্বাধিক মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ফলত জীৱন ব্যাহত হৈছে। শক্তি সংকটৰ বাবে ঔদ্যোগিক জাৰ্মানীৰ উৎপাদনত ব্যাঘাত জন্মিছে। সংৰক্ষিত সংকটৰ বাবে পাকিস্তান দেউলীয়া হোৱাৰ পথত আছিল। বাংলাদেশৰ দৰে শক্তিশালী অৰ্থনীতিতো মাৰ্কিন ডলাৰ আৰু ইন্ধনৰ মূল্যবৃদ্ধিৰ ফলত যথেষ্ট ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে। কিন্তু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিত্তীয় প্ৰতিষ্ঠানৰ নেতা আৰু প্ৰখ্যাত অৰ্থনীতিবিদসকলে কয় যে প্ৰকৃত সংকট এতিয়াও আৰম্ভ হোৱা নাই। এক ভয়ংকৰ বিশ্ব অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থা আমাৰ ওপৰত পৰিছে। এই বছৰৰ শেষৰ ফালে ই আৰম্ভ হ’ব পাৰে আৰু পৰৱৰ্তী বছৰটোলৈকে চলি থাকিব পাৰে। এই মন্দাৱস্থা ২০০৮ চনৰ তুলনাত বেছি ভয়াৱহ হ’ব পাৰে, আনকি দশক দশক পিছতো হ’ব পাৰে। অৱশ্যে এই সন্দৰ্ভত কিছু মতানৈক্য আছে। কিছুমানে কয় যে আটাইবোৰৰ পিছতো হয়তো মন্দাৱস্থা নহ’বও পাৰে। ৰাষ্ট্ৰসংঘই লগতে কয় যে মন্দাৱস্থা অনিবাৰ্য নহয়। উপযুক্ত পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিলে সংকটৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি। কিন্তু বিশেষজ্ঞসকলে প্ৰায় একমত যে এই সম্ভাৱ্য মন্দাৱস্থাৰ ফলত ইউৰোপ আটাইতকৈ বেছি প্ৰভাৱিত হ’ব। এছিয়াৰ এইবাৰ তুলনামূলকভাৱে কম জোকাৰণি হ’ব। ২০০৮ চনৰ মন্দাৱস্থাত এছিয়াই অধিক ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’লেও এইবাৰ অঞ্চলটোৰ দেশসমূহে সংকটৰ সন্মুখীন হ’বলৈ বহুলাংশে সাজু হৈছে। শেহতীয়াকৈ বিশ্ব বেংকে ‘বিশ্ব মন্দাৱস্থা আহি আছেনে’ শীৰ্ষক এক গৱেষণা প্ৰতিবেদন প্ৰকাশ কৰিছে? কোৱা হৈছে যে বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ তিনিটা মূল চালিকা শক্তি আমেৰিকা, চীন আৰু ইউৰোপে দ্ৰুতগতিত গতি হেৰুৱাই পেলাইছে। ফলত সামান্য আঘাতেও আগন্তুক বছৰত মন্দাৱস্থাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। বাংলাদেশৰ দৰে দেশৰ বাবে ই এক চিন্তাৰ বিষয় হৈ পৰিছে বুলি আশংকা কৰিছে বিশ্ব বেংকে। কাৰণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ক্ৰেডিট ইউনিয়নৰ মতে উদীয়মান বজাৰ আৰু উন্নয়নশীল দেশসমূহে এই মন্দাৱস্থাত ভয়াৱহ পৰিণতিৰ সন্মুখীন হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। প্ৰতিবেদনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ অৰ্থনীতিবিদসকলে সকীয়াই দিছে যে উন্নত দেশসমূহৰ মুদ্ৰানীতি আৰু বিত্তীয় নীতিয়ে বিশ্বক ২০০৮ চনৰ বিত্তীয় সংকটতকৈও ভয়াৱহ অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থাৰ দিশে লৈ যাব পাৰে। উন্নত অৰ্থনীতিৰ দুৰ্বল নীতিগত সিদ্ধান্ত, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, Covid-19 মহামাৰীৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ক্ৰমবৰ্ধমান সংকট আৰু ইউক্ৰেইনৰ যুদ্ধৰ ফলত সম্ভাৱ্য মন্দাৱস্থাৰ সৃষ্টি হ’ব পাৰে বুলি প্ৰতিবেদনৰ লেখকসকলে সকীয়াই দিয়ে। তেওঁলোকে অনুমান কৰিছে যে বিশ্ব অৰ্থনীতিৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ চলিত বৰ্ষত ২.৫ শতাংশৰ পৰা ২০২৩ চনত ২.২ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাব। ইয়াৰ ফলত মুঠ ১.৭ ট্ৰিলিয়ন ডলাৰ ঘাটি হ’ব, যিটো বিশ্বৰ মুঠ আয়ৰ ২০ শতাংশৰ ওচৰত। বিশ্ব বেংকৰ সভাপতি ডেভিদ মালপাছে কয় যে বহু দেশৰ বাবে মন্দাৱস্থাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ কঠিন হ’ব। ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বাণিজ্য আৰু উন্নয়ন সন্মিলনৰ মুৰব্বী ৰেবেকা গ্ৰীণস্পেনে যোৱা সপ্তাহত এক বিবৃতিত কয় যে বিশ্ব এতিয়া মন্দাৱস্থাৰ দিশে আগবাঢ়িছে, আৰু এছিয়াৰ উন্নয়নশীল দেশসমূহেও এই মন্দাৱস্থাত গুৰুতৰ ক্ষতিৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। ৰেবেকাই কয়, ‘আজি আমাক সতৰ্ক কৰা প্ৰয়োজন যে আমি নীতিৰ ফলত হোৱা বিশ্ব মন্দাৱস্থাৰ দিশে আগবাঢ়িছো। মন্দাৱস্থাৰ মুখৰ পৰা ঘূৰি আহিবলৈ আমাৰ এতিয়াও সময় আছে। একোৱেই অনিবাৰ্য নহয়। আমি পথ সলনি কৰিব লাগিব।’ আগতীয়াকৈ অহা মন্দাৱস্থাৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ সম্পূৰ্ণৰূপে নীতি আৰু ৰাজনৈতিক ইচ্ছাশক্তিৰ বিষয় বুলিও তেওঁ কয়। ইউএনচিটিএডিৰ মহাসচিব ৰেবেকাই কয় যে লেটিন আমেৰিকাৰ মধ্যম আয়ৰ দেশসমূহকে ধৰি আফ্ৰিকাৰ কম আয়ৰ দেশসমূহত এই বছৰ আটাইতকৈ ভয়াৱহ অৰ্থনৈতিক মন্দাৱস্থা হ’ব। তেওঁ কয় যে উন্নয়নশীল দেশসমূহে ঋণ পৰিশোধৰ গুৰুতৰ সংকট আৰু বিনিয়োগৰ অভাৱৰ সন্মুখীন হৈছে। ৪৬ খন উন্নয়নশীল দেশ একাধিক অৰ্থনৈতিক জোকাৰণিৰ চৰম আশংকাত আছে। আন ৪৮খন দেশ জটিল বিপদত পৰিছে, যাৰ ফলত বিশ্বৰ ঋণ সংকটৰ আশংকা বৃদ্ধি পাইছে। ইউএনচিটিএডিয়ে ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিছে যে ২০০৮ চনৰ অৰ্থনৈতিক সংকট আৰু ২০২০ চনৰ কৰ’না মহামাৰীৰ সংকটতকৈ এই মন্দাৱস্থা অধিক ভয়াৱহ হ’ব পাৰে। ইয়াত লগতে কোৱা হৈছে যে সকলো অঞ্চলতে ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰিব, কিন্তু উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ বাবে এলাৰ্ম বেল আটাইতকৈ বেছি বাজিছে। এনে বহু দেশ ডিফল্টৰ কাষ চাপিছে। সংস্থাটোৱে লগতে কয় যে আমেৰিকাত নীতিগত সুতৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰিলে চীনক বাদ দি উন্নয়নশীল দেশসমূহৰ আয় আনুমানিক ৩৬০ বিলিয়ন ডলাৰ হ্ৰাস পাব। উন্নত অৰ্থনীতিৰ সুতৰ হাৰ বৃদ্ধি পোৱাৰ বাবে এই বছৰ ডলাৰৰ বিপৰীতে প্ৰায় ৯০ খন উন্নয়নশীল দেশৰ মুদ্ৰা দুৰ্বল হৈ পৰিছে। পূব আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াতো মহামাৰীৰ আগৰ পাঁচ বছৰতকৈ বৃদ্ধিৰ হাৰ কম হ’ব বুলি পূৰ্বানুমান কৰা হৈছে। ‘দীঘলীয়া আৰু কুৎসিত’ মন্দাৱস্থাৰ পূৰ্বানুমান কৰা: ২০০৮ চনৰ বিত্তীয় সংকটৰ সঠিক ভৱিষ্যদ্বাণী কৰি আমেৰিকাৰ অৰ্থনীতিবিদ নৌৰিয়েল ৰুবিনিয়ে নিজৰ নাম উজলাইছিল। তেওঁ কয়, এইবাৰ চুটি আৰু সৰু মন্দাৱস্থা হ’ব নোৱাৰে। ‘চিৰিয়াছ, দীঘল আৰু কুৎসিত’ হ’ব। এই বছৰৰ শেষৰ ফালে মন্দাৱস্থা আৰম্ভ হ’ব পাৰে আৰু ২০২৩ চনলৈকে তীব্ৰতাৰে চলি থাকিব পাৰে।
