শ্ৰীলংকাত হিংসাত্মক দৃশ্য এতিয়া সুলভ , জনতাই শাসনাধিষ্ঠ ৰাজপাকচেৰ পৰিয়ালকে ধৰি বিশিষ্ট শাসকীয় ৰাজনৈতিক ব্যক্তিসকলৰ ঘৰসমূহ এতিয়া আক্ৰমণৰ লক্ষ্য কৰি লৈছে।
১৯৪৮ চনত ব্ৰিটেইনৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পিছত দ্বীপৰাষ্ট্ৰখনৰ আটাইতকৈ বেয়া অৰ্থনৈতিক সংকটৰ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে প্ৰধানমন্ত্ৰী মহিন্দা ৰাজপাকচেয়ে পদত্যাগ কৰিছে। অৱশ্যে, তেওঁৰ ভাতৃয়ে এতিয়াও ৰাষ্ট্ৰপতিপদ ত্যাগ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিছে।
কিন্তু মানুহ কিয় ৰাজপথলৈ ওলাই আহিছে?
এপ্ৰিলৰ আৰম্ভণিতে ৰাজধানী কলম্বো বৰ্ধিত মূল্য আৰু অভাৱৰ বাবে প্ৰতিবাদত জ্বলি উঠিছিল ৷ ই ক্ৰমে বৃদ্ধি পাইছিল আৰু সমগ্ৰ দেশতে বিয়পি পৰিছিল।
মানুহৰ খং উঠিছিল কিয়নো মূল্যবৃদ্ধিৰ বাবে জীৱন ধাৰণ অসহনীয় হৈ পৰিছিল।
২০২১ চনৰ শেষৰ ফালে খাদ্যবস্তুৰ মূল্যবৃদ্ধি হোৱা আৰম্ভ হয়, ফলত মানুহে আগৰ তুলনাত খাদ্যৰ বাবে ৩০% অধিক ধন পৰিশোধ কৰিব লগা হয়। এইটোৱে বহু প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ বাধ্য কৰে।লগতে দেশখনত ইন্ধনৰ অভাৱ আৰু বিদ্যুৎ কৰ্তন আৰু ঔষধৰ অভাৱৰ ফলত মানুহৰ স্বাস্থ্য আৰু জীৱন ধ্বংসমুখী হয়।
এতিয়া প্ৰশ্ন হয় ৰাজপাকচে পৰিয়ালক কিয় লক্ষ্য কৰা হৈছে ?
প্ৰতিবাদকাৰীসকলে মহিন্দা ৰাজপাকচে ভিতৰত থাকোতেই প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ চৰকাৰী বাসভৱনত আক্ৰমণ কৰাৰ চেষ্টা কৰিছিল, আৰু শ্ৰীলংকাৰ আন ঠাইত ৰাজপাকচে পৰিয়ালৰ ঘৰতো আক্ৰমণ কৰিছিল।
কিয়নো এই পৰিয়ালটোৱে বহু বছৰ ধৰি শ্ৰীলংকাৰ ৰাজনীতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে, বিভিন্ন প্ৰশাসনত শীৰ্ষ স্থান দখল কৰিছে।
মহিন্দা ৰাজপাকচে দেশখনত দীৰ্ঘদিন ধৰি চলি থকা গৃহযুদ্ধৰ সময়তো ৰাষ্ট্ৰপতি আছিল, যিটো ২০০৯ চনত তামিল টাইগাৰ বিদ্ৰোহীসকলৰ পৰাজয়ৰে সমাপ্ত হৈছিল।
তেওঁৰ সৰু ভায়েক, গোটাবায়া, যি সেই সময়ত প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল, তেওঁ এতিয়া শ্ৰীলংকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি।
গোটাবায়াই কৈছে যে তেওঁৰ ৰাষ্ট্ৰপতি পদ ত্যাগ কৰাৰ কোনো ইচ্ছা নাই, আৰু তেওঁ সেয়ে যোৱা সপ্তাহত জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰিছে শ্ৰীলংকাত ।
তেওঁৰ আন দুজন ভাই-ভনী হ’ল, বাচিল আৰু চামল ৰাজপাকচে, যি চৰকাৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ পদত অধিষ্ঠিত আছিল, যোৱা মাহত দেশৰ সংকটাৱস্থা অধিক অৱনতি হোৱাত তেওঁলোকেও পদত্যাগ কৰে।আনহাতে মহিন্দা ৰাজপাকচেৰ পুত্ৰ নমলেও চৰকাৰী পদ ত্যাগ কৰি একেটা কামেই কৰিছিল।
শ্ৰীলংকাত কিয় অৰ্থনৈতিক সংকট হৈছে ?
শ্ৰীলংকাত বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ ভাণ্ডাৰ প্ৰায় নোহোৱা হৈছে । দেশখন আমদানিৰ ওপৰত যথেষ্ট নিৰ্ভৰশীল, কিন্তু মুখ্যতঃ খাদ্য আৰু ইন্ধনৰ বাবে আৰু পৰিশোধ কৰিব নোৱাৰা হৈছে।
চৰকাৰে ক’ভিড মহামাৰীক দোষাৰোপ কৰিছে, যি শ্ৰীলংকাৰ পৰ্যটন বাণিজ্যৰ বাহিৰে আন সকলো শেষ কৰিছিল।
এইটোও কোৱা হৈছে যে তিনি বছৰ আগতে গীৰ্জাসমূহত কেইবাটাও মাৰাত্মক বোমা আক্ৰমণৰ ফলত পৰ্যটকসকল ভয় খাইছিল।
অৱশ্যে, বহু বিশেষজ্ঞই কয় যে অৰ্থনৈতিক অব্যৱস্থাপনাৰ দোষ এয়া।
২০০৯ চনত গৃহযুদ্ধৰ শেষত, শ্ৰীলংকাই বিদেশী বজাৰৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াৰ ঘৰুৱা বজাৰত অধিক গুৰুত্ব দিয়াৰ সিদ্ধান্ত লয়। গতিকে ৰপ্তানিৰ পৰা উপাৰ্জন কম আছিল, আনহাতে আমদানিৰ পৰিমাণ বাঢ়ি গৈছিল।
আজিকালি, শ্ৰীলংকাই প্ৰতি বছৰে ৰপ্তানি কৰাতকৈ $৩ বিলিয়ন (£২.৩ বিলিয়ন) অধিক আমদানি কৰে।
সমালোচকসকলে অপ্ৰয়োজনীয় আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্প বুলি কোৱা পুঁজি ৰখাৰ বাবে চৰকাৰখনে চীনকে ধৰি বহু দেশৰ পৰা বৃহৎ পৰিমাণৰ ঋণ লৈছিল।
২০১৯ চনৰ শেষত, শ্ৰীলংকাৰ বিদেশী মুদ্ৰা ভাণ্ডাৰত $৭.৬ বিলিয়ন (£৫.৮বিলিয়ন) আছিল।
অৱশ্যে, মাৰ্চ ২০২০ লৈ ইয়াৰ সঞ্চয় মাত্ৰ $১.৯৩ বিলিয়ন (£১.৫ বিলিয়ন) লৈ হ্ৰাস পাইছিল। বিত্ত মন্ত্ৰী আলী চাব্ৰিয়ে শেহতীয়াকৈ কয় যে এই সঞ্চয়বোৰৰ বেছিভাগ ব্যৱহাৰযোগ্য নহয়, যাৰ ফলত দেশৰ হাতত মাত্ৰ ৫০ মিলিয়ন ডলাৰ (£৪০.৫ মিলিয়ন) বাকী থাকে।
ইফালে পৰিস্থিতিৰ অৱনতিৰ বাবে কেইবাটাও জনপ্ৰিয় নীতিকো দোষাৰোপ কৰা হৈছে।
যেতিয়া তেওঁ ২০১৯ চনত ক্ষমতালৈ আহিছিল, ৰাষ্ট্ৰপতি ৰাজপাকচেয়ে কৰ হ্ৰাস কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। ৰাজপাকচেয়ে এতিয়া স্বীকাৰ কৰিছে যে কৰ হ্ৰাস কৰাটো এটা “ভুল” সিদ্ধান্ত আছিল, আনহাতে বিত্ত মন্ত্ৰী আলী চাব্ৰিয়ে কয় যে তেওঁলোকৰ চৰকাৰী ৰাজহ আনুমানিক $১.৪ বিলিয়ন (£১.১৩ বিলিয়ন)তকৈ অধিক লোকচান হৈছে।
যেতিয়া ২০২১ চনৰ আৰম্ভণিতে শ্ৰীলংকাৰ বিদেশী মুদ্ৰাৰ অভাৱ সঁচাকৈয়ে এক ডাঙৰ সমস্যা হৈ পৰিছিল, চৰকাৰে ৰাসায়নিক সাৰৰ সকলো আমদানি নিষিদ্ধ কৰি বিদেশী মুদ্ৰাৰ প্ৰৱাহ বন্ধ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, কৃষকসকলক ইয়াৰ সলনি জৈৱিক সাৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ কৈছিল।
ইয়াৰ ফলত ব্যাপক শস্য নষ্ট হৈছিল। শ্ৰীলংকাই বিদেশৰ পৰা ইয়াৰ খাদ্য সামগ্ৰী পূৰণ কৰিব লগা হৈছিল, যাৰ ফলত বৈদেশিক মুদ্ৰাৰ অভাৱ আৰু বেয়া হৈ পৰিছিল।
তেতিয়াৰ পৰা, চৰকাৰে গাড়ীৰ পৰা আদি কৰি নিৰ্দিষ্ট খাদ্য আৰু আনকি জোতালৈকে বিভিন্ন ধৰণৰ “অপ্ৰয়োজনীয়” সামগ্ৰী আমদানি নিষিদ্ধ কৰে।
ৰপ্তানি বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে চৰকাৰে শ্ৰীলংকাৰ টকা অন্যান্য দেশৰ বিপৰীতে হ্ৰাস হ’বলৈ দিবলৈও অস্বীকাৰ কৰে। অৱশেষত ২০২২ চনৰ মাৰ্চ মাহত ডলাৰৰ বিপৰীতে টকাৰ মূল্য ৩০% তকৈও অধিক হ্ৰাস পায়।
শ্ৰীলংকাই কিমান বিদেশী ঋণ পৰিশোধ কৰিব লাগিব ?
শ্ৰীলংকাৰ চৰকাৰে বিদেশী ঋণত $৫১ বিলিয়ন (£৩৯বিলিয়ন) বৃদ্ধি কৰিছে।
এই বছৰ, এই ঋণবোৰ পৰিশোধ কৰিবলৈ $৭ বিলিয়ন (£৫.৪ বিলিয়ন) পৰিশোধ কৰিব লাগিব, আগন্তুক বছৰতো বাবে একে ।
এপ্ৰিলত, শ্ৰীলংকা চৰকাৰে মুঠ $৭৮ মিলিয়ন পৰিশোধ কৰাত ব্যৰ্থ হয়। ক্ৰেডিট ৰেটিং এজেঞ্চী এছ এণ্ড পিয়ে ইয়াক “নিৰ্বাচিত ডিফল্ট” বুলি অভিহিত কৰিছে।
স্বাধীনতাৰ পিছত শ্ৰীলংকাই প্ৰথমবাৰৰ বাবে ইয়াৰ বিদেশী ঋণ পৰিশোধ কৰা নাই।
শ্ৰীলংকাই বিদেশৰ পৰা কি সহায় পাব পাৰে?
শ্ৰীলংকাই ইন্ধনৰ দৰে অত্যাৱশ্যকীয় আমদানিৰ বাবে পৰিশোধ কৰিবলৈ $৩ বিলিয়ন জৰুৰী কালীন ঋণ বিচাৰিছে।
বিশ্ব বেংকে ইয়াক $৬০০ মিলিয়ন ঋণ দিবলৈ সন্মত হৈছে। ভাৰতে $১.৯ বিলিয়নৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে আৰু আমদানিৰ বাবে ইয়াক অতিৰিক্ত $১.৫ বিলিয়ন ধাৰ দিব পাৰে।
চৰকাৰে আন্তৰ্জাতিক মুদ্ৰা নিধিৰ (আইএমএফ) পৰা জামিন বিচাৰিছে, আৰু এই সন্দৰ্ভত আলোচনা অব্যাহত আছে।
আইএমএফে কৈছে যে চৰকাৰে ঋণৰ চৰ্ত হিচাপে সূতৰ হাৰ আৰু কৰ বৃদ্ধি কৰিব লাগিব, যাৰ ফলত দেশখনৰ জীৱন ধাৰণৰ ব্যয় অধিক বেয়া হ’ব।
শ্ৰীলংকাৰ চীনৰ ওচৰত ৬.৫ বিলিয়ন ডলাৰ ঋণী আৰু দুয়ো দেশে সেই ঋণ কেনেদৰে পুনৰ্গঠন কৰিব লাগে সেই বিষয়ে আলোচনা কৰি আছে।
কিন্ত ইয়াৰ বাবে দেশখন লাগিব এখন সুস্থিৰ চৰকাৰ ৷
